Minder plek voor water
Bij hoogwater is er kans op overstromingen. Een van de oorzaken is dat het landschap rond de Rijn steeds meer door mensen is ingericht. Door het bouwen van huizen en bedrijven is er steeds minder ruimte voor de rivier overgebleven. Het water zal hoger staan. Pak maar eens een breed schaaltje en doe er een laagje water in. Giet het over in een smal glas. Het waterpeil in het glas zal hoger zijn.
Minder ruimte, waterpeil hoger
Smallere opening, hardere straal
In een glas stroomt het water niet weg. In een rivier wel. Wanneer de rivier minder ruimte krijgt, moet het water sneller afgevoerd worden. De rivier gaat sneller stromen. Denk maar aan een tuinslang die je dichtknijpt. Het water moet door een kleinere opening en de straal wordt harder. Het water in de Rijn stroomt tegenwoordig meer dan twee keer zo snel als vroeger!
Kortom, doordat we de rivier minder ruimte geven, komt het water omhoog en gaat het krachtiger stromen.
Cultuurlandschap
Een landschap dat door mensen is ingericht, noemen we een cultuurlandschap. Het stroomgebied is in de loop der tijd steeds meer uit cultuurlandschap gaan bestaan.
Het gebied rond de Rijn wordt gebruikt voor landbouw en er staan huizen en fabrieken langs de rivier. Om die gebieden te beschermen tegen het water zijn op veel plaatsen dijken gemaakt. Ook dijken horen bij een cultuurlandschap.

Kulturlandschaft (Foto: D. van Rossum)

Kulturlandschaft (Foto: D. van Rossum)

Kulturlandschaft (Foto: D. van Rossum)
PreviousNext
Natuurlandschap
Een landschap dat helemaal door de natuur is gevormd heet een natuurlandschap. Bijvoorbeeld bossen en meren. Vroeger was er meer natuurlandschap in het stroomgebied. In het gebied rond de Rijn kon in die tijd veel extra water achterblijven. En als die gebieden af en toe overstroomden, maakte dat niet uit!

Naturlandschaft (Foto: D. Putscher)

Naturlandschaft Isteiner Schwelle (DE/FR) (Foto: RP Freiburg)

Naturlandschaft Gießen (DE) (Foto: M.-H. Claudel)

Naturlandschaft Taubergießen (DE) (Foto: RP Freiburg)

Naturlandschaft Oppenheim (DE) (Foto: E Mirbach)
PreviousNext
Neerslag die in de natuur valt blijft een tijdje liggen of trekt langzaam in de grond weg. Het duurt wel even voordat het naar de rivier is gestroomd. Op plekken waar mensen huizen bouwen wordt het water snel afgevoerd, bijvoorbeeld via de regenpijp en het riool. Regenwater dat in een cultuurlandschap valt, komt dus meestal sneller in de rivier terecht!
Overstromingsgebied
In een natuurlandschap zijn er van oudsher gebieden die zo nu en dan onder water lopen. Dat noemen we overstromingsgebieden.
Overstromingsgebieden zoals we die nu kennen zijn niet altijd natuurlijk ontstaan. Vaak hebben mensen er wel iets mee gedaan. Zoals het aanleggen van een zomerdijk en een winterdijk. De lage dijk vlakbij de rivier heet de zomerdijk. In de zomer komt het water daar bijna nooit overheen. In de winter komt het water hoger en stroomt het over de dijk heen. Daarom ligt er verderop nog een hogere dijk: de winterdijk. Het gebied tussen de rivier en de winterdijk heet de uiterwaard. De uiterwaarden zijn overstromingsgebieden. Bij hoogwater overstromen de uiterwaarden, want daar is genoeg plek voor het water.
In het Rijngebied zijn steeds minder uiterwaarden en uiterwaarden zijn kleiner geworden, door bebouwing door de mens. Kijk maar eens naar de kaartjes van de Rijn ten noorden van Breisach (Duitsland).
De Rijn ten noorden van Breisach (DE) (Beeld: Topografische dienst van de Duitse deelstaat Baden-Württemberg)
1. Uiterwaarden, 2. Zomerbed, 3. Winterbed. A. zomerdijk, B. winterdijk.